بشر از دیرباز به تغییر مواد و ساختن ابزار و تجهیزات مورد نظر خود اشتغال داشته و دوام و بقا زندگی خود را در تامین سرپناه و ساخت ابزارآلات شکار و تهیه غذا و پوشاک یافته است. با این فرضیه میتوان دریافت که شاید اولین موضوع علمی که مورد توجه بشر قرار گرفته، به نوعی مکانیک تجربی بوده است. حتی بررسی حرکت سیارات و کواکب بدون وسایل اپتیکی به نوعی در حوزه مکانیک قرار میگیرد. این تجارب پس از گذشت هزارههای متمادی با ظهور مهندسان و دانشمندان مختلف به صورت رسمی بسط و گسترش یافته و باعث ظهور علم مکانیک گشته است. آنچه که نمیتوان نادیده گرفت این است که علم فیزیک به طور جدی با مکانیک آغاز شده است. مهندسی مکانیک را می توان مادر علوم مهندسی و بوجود آوردنده تمدنهای بشری دانست. این علم در قدیم و در بین ایرانیان مسلمان به علم الحیل و صناعه الحیل مشهور بوده که حیل به معنای هنر و صنعت و اختراع آمده است. در یونانی به آن منجانیقون گفته می شده که براساس لغت نامه دهخدا هم معنی و معادل مکانیک است.
با احتساب مکانیک نسبیتی و کوآنتومی علاوه بر مکانیک کلاسیک، می توان علم مکانیک را اساس درک کلیه پدیدههای طبیعی و همچنین ساخته دست بشر دانست. بدون شک مهندسان آینده برای ارسال سفینههایی که قصد دارند به اجرام بزرگ و سیاهچاله نزدیک شوند باید مباحث نسبیت و خمیدگی در فضا و زمان را در نظر بگیرند. همچنین طراحی نانوسیستمها و پیکوسیستمهای دقیق، مهندسان مکانیک را مستلزم به کارگیری مکانیک کوآنتومی خواهد کرد. آنچه که امروزه مهندسی مکانیک نامیده میشود دانش مدلسازی، طراحی، ساخت، بهینه سازی و شبیهسازی سیستمهای بسیاری در حوزههای مختلف میباشد. دانشی که در حوزه هایی بسیار متفاوت از جمله تولید انرژی، محیط زیست، خودرو، رباتیک، هواپیما، راکتهای ماهواره بر، موشکهای جنگی، تجهیزات پزشکی و بیومکانیک ردپای عمیقی برجای گذاشته است. به طور کلی هر جا که بررسی اثر نیروهای اعمالی بر مواد و یا تحلیل حرکت سیستم ها مورد نظر باشد، یک مهندس در حوزه مکانیک با گرایش متناسب مورد نیاز است.
مهندسی مکانیک را می توان به چهار بخش کلی تقسیم نمود:
1- مکانیک جامدات: در این شاخه به بررسی رفتار ماده در اثر نیروهای اعمالی پرداخته میشود. پایه تمامی دروس این گرایش مکانیک مواد (مقاومت مصالح) می باشد.
2- مکانیک سیالات: در این گرایش به بررسی حرکت و جریان سیالات تحت نیروهای اعمالی به آن پرداخته می شود و دروس متعددی با همین نام در مهندسی مکانیک وجود دارد.
3- ترمودینامیک: این مبحث مربوط به مطالعه گرما و انرژی در سیستمها است. در بیان قوت این مبحث همین بس که انیشتین در مورد آن گفته است: تنها نظریه فیزیکی ست که هیچگاه فرو نخواهد ریخت.
4- دینامیک: این حوزه به بررسی حرکت سیستمها و نیروهای موثر در این حرکت و کنترل آن می پردازد. می توان ادعا کرد که این حوزه حاصل تلاش بزرگترین و نامدارترین دانشمندان دنیاست.
پس از این مقدمه مختصر و آشنایی با رشته مهندسی مکانیک، به معرفی گروه مهندسی مکانیک در دانشگاه صنعتی قوچان پرداخته میشود. رشته مهندسی مکانیک در مقطع کارشناسی در سال 1388 در این دانشگاه تاسیس شد و به دنبال آن اولین دوره دانشجویان کارشناسی ارشد مهندسی مکانیک در سال 1394 به دانشگاه وارد شدند. در این مدت دانشجویان بسیاری در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد مهندسی مکانیک از دانشگاه صنعتی قوچان فارغ التحصیل شده اند. دانشجویانی که پس از فارغ التحصیلی جذب بازار کار شده و یا در دانشگاههای مطرح داخل و خارج از کشور تحصیلات خود را پی گرفته اند.
در حال حاضر، گروه مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی قوچان دارای 11 عضو هیات علمی است که 7 عضو با گرایش طراحی کاربردی و 4 عضو در گرایش تبدیل انرژی مشغول به فعالیت هستند. تمامی اعضای هیات علمی فارغ التحصیلان دکتری ممتاز مهندسی مکانیک از دانشگاههای سطح یک کشور هستند. حوزهای پژوهشی که توسط اعضا هیات علمی گروه مهندسی مکانیک دنبال می شود، مباحث روز و مورد نیاز کشور و صنعت می باشند. مهمترین حوزههای پژوهشی مورد مطالعه در گروه مهندسی مکانیک در گرایش طراحی کاربردی عبارتند از: تحلیل تنش، مکانیک شکست و خستگی، مواد کامپوزیت، تئوری های غیرکلاسیک الاستیسیته، ارتعاشات سازه در سیال، ارتعاشات تصادفی، ارتعاشات غیرخطی، آنالیز مودال، کنترل هوشمند، دینامیک غیرخطی و آشوب، سیستمهای میکرو و نانو الکترومکانیکی، شبیهسازی دینامیک مولکولی و بیومکانیک. حوزههای پژوهشی مورد مطالعه در گروه مهندسی مکانیک در گرایش تبدیل انرژی عبارتند از: کاویتاسیون، جریانهای دوفازی، جریانهای احتراقی، انرژیهای تجدیدپذیر از جمله انرژی باد و انرژی امواج آب، مدیریت و بهرهوری انرژی، نانوسیالات، دینامیک سیالات اطراف اجسام چرخان، توربوماشینها، دینامیک سیالات محاسباتی.
تمامی آزمایشگاهها و کارگاههای مورد نیاز در رشته کارشناسی مهندسی مکانیک در گروه مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی قوچان موجود است که عبارتند از: آزمایشگاه ترمودینامیک، آزمایشگاه مکانیک سیالات، آزمایشگاه انتقال حرارت، آزمایشگاه مقاومت مصالح، آزمایشگاه دینامیک و ارتعاشات، کارگاه جوشکاری و ورقکاری، کارگاه اتومکانیک و کارگاه ماشینابزار.
علاوه بر آزمایشگاهها و کارگاههای عملی، گروه مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی قوچان توجه ویژهای به نرمافزارهای تخصصی کاربردی این رشته دارد. از جمله مهمترین این نرمافزارها میتوان به ANSYS-FLUENT، ABAQUA، SOLIDWORKS، ADAMS و CATIA اشاره کرد.
همچنین برای افزایش ارتباط دانشجویان با اعضا هیات علمی و ایجاد روحیه و انگیزه در دانشجویان، مسابقات سالانه مختلفی در سطح دانشگاه برگزار میشوند که در گروه مهندسی مکانیک برنامه ریزی و تصویب اولیه شدهاند. مهمترین این مسابقات عبارتند از: ماشینهای مکانیکی، موشکهای آبی، ارائه در سه دقیقه و طراحی توسط نرمافزار سالیدورکس.
اعضاء هیات علمی در گروه مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی قوچان، به ارتباط با صنعت و حل مشکلات صنعتی با دید آکادمیک راغب بوده و پذیرای هر گونه همکاری در این زمینه می باشند.
